Bộ Công Thương đang nghiên cứu đấu giá “Điện mặt trời”

Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng cho biết bộ này đang nghiên cứu việc đấu giá với các nguồn điện từ năng lượng tái tạo bao gồm điện mặt trời.

Trong chuyến công tác đến nhà máy Điện gió Phú Lạc tại huyện Tuy Phong, Bình Thuận sáng 18/12, Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng chia sẻ với báo giới bộ đang nghiên cứu phương án đấu giá đối với các nguồn điện từ năng lượng tái tạo.

Năm 2017, Bộ Công Thương ban hành giá cố định cho điện mặt trời là 9,35 Us cents/KWh. Theo Thứ trưởng Hoàng Quốc Vượng, tại thời điểm đó mức giá này được cho là hợp lý và thậm chí còn thấp.

“Tuy nhiên, thực tế trong vòng hơn một năm vừa qua chúng ta thấy giá thành của điện mặt trời hiện không chỉ ở Việt Nam mà trên thế giới giảm xuống rất nhanh. Vì vậy nếu ban hành giá cố định trong thời gian dài thì không phù hợp”, ông Vượng cho biết.

Theo Thứ trưởng Hoàng Quốc Vượng, việc này có thể dẫn đến sự phát triển quá nóng khiến cho lưới điện hiện tại không đáp ứng được cũng như nhiều hệ lụy khác.

Mới đây, văn phòng Chính phủ có văn bản gửi Bộ Công Thương, truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc về vấn đề phát triển các dự án điện mặt trời.

Theo thống kê của Trung tâm điều độ hệ thống điện quốc gia, nếu tính các dự án nhà máy điện mặt trời đã ký và đang đàm phán hợp đồng mua bán điện thì tổng công suất điện mặt trời tại 2 tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận đã chiếm 1/2 phê duyệt của cả nước.

Thứ trưởng Hoàng Quốc Vượng cũng nhận định sẽ phải điều chỉnh mức giá 9,35 US cents/KWh vì giá này không phản ánh đúng giá thực tế của thị trường hiện nay nữa.

“Hiện Bộ Công Thương đang nghiên cứu, xem xét cơ chế đấu giá lựa chọn các nhà đầu tư phát triển dự án năng lượng tái tạo để giá điện của các dự án này luôn phản ánh đúng giá thị trường vào thời điểm dự án được triển khai xây dựng”, ông Vượng tiết lộ.

Trả lời câu hỏi về việc cơ chế này có đi ngược lại mong muốn của các nhà đầu tư về chính sách giá điện bền vững trong dài hạn, Thứ trưởng Bộ Công thương cho rằng không thể đánh giá cơ chế đấu giá không mang tính bền vững.

“Ví dụ khi chúng ta đấu giá một dự án năng lượng tái tạo thì doanh nghiệp trúng thầu phát triển dự án với mức giá nào thì giá đó cũng ổn định trong 20 năm phát triển dự án chứ không phải thay đổi hàng năm.”, Thứ trưởng Hoàng Quốc Vượng khẳng định. Điều này cũng tương tự với chính sách áp dụng một mức giá cố định trong vòng đời 20 năm của các dự án điện mặt trời hiện nay.

Về lo ngại câu chuyện xin cho, Thứ trưởng Hoàng Quốc Vượng nhấn mạnh “Tôi cho rằng thực tế cơ chế giá Feed-in Tarrifs hiện nay mới là cơ chế xin cho. Vì để hạn chế việc xin cho, trong thời gian tới chúng ta phải nghiên cứu nhằm có cơ chế đấu giá để những nhà đầu tư thật sự có năng lực, đưa ra bản chào tốt nhất sẽ được lựa chọn phát triển dự án.”

Vỡ mộng với dự án “điện mặt trời” công suất lớn

Nhà đầu tư khóc dở mếu dở khi lỡ đổ sức vào 332 dự án điện mặt trời với tổng công suất 26.000 MW nhưng ngành điện có thể sa thải tới 90% công suất dự án bởi bế tắc lưới

“Cần bán trang trại điện mặt trời tại Bình Thuận, 50 MWp , giá 220.000 USD/MWp, giao đất 50 năm, đã có hợp đồng mua bán điện (PPA)”. Trên một số diễn đàn, lời rao này không hiếm, cho thấy nhà đầu tư bắt đầu muốn tháo chạy sau thời gian hăm hở lao vào nguồn năng lượng trời cho.

Nhắm mắt làm liều

Chủ đầu tư một dự án điện mặt trời quy mô nhỏ chia sẻ lý do ông quyết định đầu tư là bởi tháng 4-2017, Chính phủ ban hành Quyết định số 11 cho phép áp dụng mức giá bán điện mặt trời tương đương 9,35 cent/KWh trong 20 năm – mức giá rất hấp dẫn so với các nguồn năng lượng khác. Hơn nữa, tổng công suất các dự án điện mặt trời đã đi vào hoạt động thời điểm đó mới vỏn vẹn… 5 MWp, tiềm năng còn quá lớn. “Tôi đầu tư vào một dự án 50 MW và đã ký PPA. Nhưng hiện giờ lưới điện không đáp ứng được nhu cầu đấu nối nên dù có PPA và cam kết đủ khả năng vận hành thương mại trước ngày 30-6-2019, dự án của tôi chưa chắc được huy động” – vị này băn khoăn.

Chủ đầu tư này là một trong số hàng trăm nhà đầu tư hăm hở đi theo điện mặt trời mà không lường đến nguy cơ “vỡ trận” thu xếp lưới tải. Hiện có 121 dự án với tổng công suất 7.234 MWp được phê duyệt bổ sung vào Quy hoạch Phát triển điện và 211 dự án khác với tổng công suất 13.069 MWp đang xếp hàng chờ phê duyệt. Tính chung, có tới 332 dự án điện mặt trời với công suất dự kiến 26.290 MWp đang chờ xếp lưới.

Trong khi đó, nguồn tin từ ngành điện cho thấy không phải dự án nào cũng có tình hình tài chính lạc quan. Nhiều chủ đầu tư bất chấp điều kiện “nguy hiểm” là bổ sung điều kiện phụ về sa thải phụ tải khi quá tải lưới để ký được PPA. Việc này vô tình giúp giảm nhẹ trách nhiệm của cơ quan quản lý ngành điện, đẩy số lượng dự án được phê duyệt tăng vọt chỉ sau khi Quyết định 11 ra đời 1 năm. Rủi ro không chỉ dành cho các nhà đầu tư tư nhân mà còn liên đới tới các tổ chức tín dụng. “Chỉ cần có PPA là nhà đầu tư có thể làm thủ tục vay vốn của các tổ chức tín dụng để triển khai dự án cho kịp mốc vận hành thương mại còn điều kiện chấp nhận sa thải phụ tải lại nằm ở phụ lục nên không ảnh hưởng đến việc vay tín dụng” – nguồn tin cho hay.

Như vậy, khi các dự án không được hòa lưới hoặc buộc phải sa thải phụ tải đến mức cao nhất cho phép là 90%, không chỉ nhà đầu tư chịu chết nếu không bán được dự án mà các tổ chức tín dụng cũng khóc ròng.

Vai trò Bộ Công Thương ở đâu?

Có phải các dự án điện mặt trời bùng nổ do giá hấp dẫn? Câu trả lời là không! Thực tế, Bộ Công Thương và ngành điện đứng trước áp lực không nhỏ trong việc bảo đảm đầu tư kịp với nhu cầu sử dụng điện cho kinh tế – xã hội, đặc biệt ở phía Nam. Nhằm đẩy nhanh các dự án điện mặt trời dễ thi công, bộ có phần nới tay trong việc phê duyệt dự án.

Ông Nguyễn Đức Cường, Giám đốc Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia, thừa nhận hiệu quả của dự án điện mặt trời phụ thuộc nhiều vào khả năng bức xạ mặt trời tại địa điểm làm dự án dẫn đến lưới ở khu vực 2 tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận đang quá tải. Trong khi đó, miền Trung không phải là nơi tiêu thụ điện lớn trên cả nước. Nguồn điện này phải đấu lên lưới 220 KV và 500 KV để truyền tải tới nơi tiêu thụ xa.

Giới chuyên gia đánh giá Bộ Công Thương dường như đã bỏ qua các so sánh cần phải làm về thông số kỹ thuật khi vận hành của các dự án nhiệt điện than, khí bị chậm tiến độ với nguồn điện mặt trời trong cân bằng vận hành hệ thống điện để có giải pháp căn cơ.

Ông Bùi Văn Thịnh, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty CP Phong điện Thuận Bình, lo lắng việc bị giảm tải khi lưới quá tải là điều tối kỵ với năng lượng tái tạo. Mặc dù số lượng dự án điện gió vẫn nằm trong quy hoạch cho phép nhưng với tình trạng lưới điện đang quá căng thẳng như hiện nay, điện gió không tránh khỏi bị liên lụy, khó được đấu nối. “Lưới không có nhưng Bộ Công Thương duyệt bổ sung quy hoạch quá nhiều dẫn đến mất cân đối giữa nguồn và lưới. Làm một dự án điện mặt trời chỉ mất khoảng 5-7 tháng, một dự án điện gió khoảng 10-12 tháng trong khi đầu tư lưới tốn rất nhiều thời gian. Bộ Công Thương lẽ ra phải nhìn ra điều này sớm hơn và chuẩn bị kịp thời hơn” – ông Thịnh thẳng thắn chỉ ra và kiến nghị Chính phủ cho phép những dự án quy mô nhỏ tầm 30-50 MWp hòa lưới trước để lưới điện làm quen dần trong giai đoạn chờ đầu tư.

Theo ông Trần Viết Ngãi, Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, đặc thù điện mặt trời chỉ hoạt động khi nắng tốt và ngừng khi trời mưa, mây mù, ban đêm nên cần đầu tư nguồn dự phòng đồng bộ để bảo đảm an toàn điều độ điện. Muốn làm được điều này, cần nghiên cứu chiến lược bài bản, khuyến cáo doanh nghiệp đặt dự án ở vị trí có thể kết nối với các nguồn điện khác, tránh chỉ tập trung tại một số tỉnh như Ninh Thuận, Bình Thuận. “Quá nhiều dự án điện mặt trời phát triển cùng lúc ở một khu vực, khi đấu nối vào đường dây hiện hữu sẽ dẫn đến quá tải cục bộ khiến nhu cầu đầu tư lưới truyền tải, trạm biến áp tại một khu vực sẽ tăng mạnh, khó thực hiện điều độ hợp lý” – ông Ngãi chỉ rõ.