Điện gió ngoài khơi có thể tạo giá trị gia tăng 60 tỷ USD cho Việt Nam vào năm 2030

“Càng ngày công nghệ càng phát triển. Với quy mô, sản lượng dự án về năng lượng điện gió, và điện gió ngoài khơi phát triển thì giá thành điện gió sẽ giảm dần, có thể giảm tới một nửa, thậm chí rẻ hơn điện than” – ông Đỗ Quang Hiển, Chủ tịch HĐQT T&T Group nói.

Việt Nam nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa với đường bờ biển trải dài trên 3.200 km, vì vậy tiềm năng phát triển năng lượng gió nói chung và điện gió ngoài khơi (ĐGNK) nói riêng là rất lớn. Theo tính toán của Ngân hàng Thế giới, Việt Nam hoàn toàn có thể phát triển thị trường ĐGNK với quy mô 5-10 GW vào năm 2030, giúp tạo ra tổng giá trị gia tăng hơn 60 tỷ USD cho nền kinh tế. 

Nhiều tổ chức quốc tế cũng khuyến nghị quy mô để bảo đảm tính hiệu quả của ngành ĐGNK của Việt Nam ở giai đoạn đầu tiên tối thiểu khoảng 5 GW. ĐGNK có thể đóng vai trò quan trọng trong tổng cung năng lượng của Việt Nam trong thời gian tới. Phát triển ĐGNK tại Việt Nam còn giúp lan tỏa, góp phần tạo ra công ăn việc làm và từng bước hình thành ngành công nghiệp phụ trợ đi kèm theo.

Với việc xác định sẽ chuyển đổi ngành năng lượng theo hướng xanh, điện gió ngoài khơi chắc chắn là một trong những lựa chọn hiệu quả nhất cho Việt Nam, và bài học đã được nhìn thấy ở nhiều quốc gia phát triển trên thế giới.

Theo các chuyên gia năng lượng và các tổ chức quốc tế, Việt Nam được đánh giá có tiềm năng rất lớn để phát triển điện gió ngoài khơi với hơn 3.200 km bờ biển và tốc độ gió ổn định ở mức cao. Với tốc độ trung bình hơn 10m/s, vùng lãnh hải của Việt Nam nằm trong top 10% những nơi có nhiều gió nhất trên hành tinh. Nhiều quốc gia khác trong khu vực cũng có tốc độ gió tốt nhưng lại bị hạn chế bởi biển sâu.

“Tuy nhiên, phát triển ĐGNK tại Việt Nam là lĩnh vực mới. Vì vậy, còn nhiều vấn đề cần được đặt ra và giải quyết thoả đáng bao gồm việc xây dựng các cơ chế, chính sách khuyến khích, xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng lưới điện, nâng cao năng lực thi công, xây lắp và đặc biệt quan trọng là phát triển chuỗi cung ứng nội địa”, ông Anh Lê Tuấn Anh Vụ trưởng Vụ kinh tế CN – Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhấn mạnh tại Hội nghị về chuỗi cung ứng ĐGNK tại Việt Nam cũng như các tiềm năng phát triển ngành công nghiệp phụ trợ ĐGNK do Tập đoàn Orsted và Tập đoàn T&T Group đồng tổ chức mới đây.

Ông Phạm Nguyên Hùng – Phó Cục trưởng Cục điện lực và năng lượng tái tạo, Bộ Công thương nhận định tiềm năng điện gió ngoài khơi của Việt Nam ước tính khoảng gần 500 GW về mặt kỹ thuật, là nguồn điện rất lớn so với khu vực và thế giới. Bên cạnh đó, công nghệ năng lượng mới nói chung và năng lượng tái tạo (NLTT) nói riêng ngày càng phát triển với chi phí ngày càng cạnh tranh so với nguồn điện truyền thống.

Vì vậy, nguồn năng lượng điện gió được đánh giá sẽ giữ vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, gia tăng việc làm, tăng cường cung ứng trong nước và thúc đẩy tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Tại nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/2/2020 của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã đặt ra mục tiêu “Tỷ lệ các nguồn NLTT trong tổng cung năng lượng sơ cấp đạt khoảng 15 – 20% vào năm 2030; 25 – 30% vào năm 2045”. Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030 cũng nhấn mạnh: “Tăng trưởng xanh góp phần thúc đẩy cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, nhằm đạt được thịnh vượng về kinh tế, bền vững về môi trường và công bằng về xã hội; hướng tới nền kinh tế xanh, trung hòa các-bon và đóng góp vào mục tiêu hạn chế sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu”.

Trong đó, năng lượng là một lĩnh vực trọng tâm, ưu tiên với các giải pháp đột phá nhằm xanh hóa các ngành kinh tế và xanh hóa lối sống và tiêu dùng bền vững. Đây cũng là một trong những giải pháp quan trọng để có thể hiện thực hoá cam kết của Thủ tướng Chính phủ tại COP 26, giảm phát thải ròng về 0 vào năm 2050, giảm 30% lượng phát thải khí metan gây hiệu ứng nhà kính vào năm 2030.

Nhìn thấy tiềm năng trong lĩnh vực này, sau khi thực hiện hàng loạt dự án điện gió trên bờ, T&T Group đã ký một thỏa thuận hợp tác “khủng” với Tập đoàn năng lượng Ørsted (Đan Mạch) để đầu tư 4 dự án điện gió tại Bình Thuận và Ninh Thuận và Hải Phòng với tổng vồn đầu tư lên tới khoảng 30 tỷ USD trong 20 năm.

 Nhà máy điện gió ngoài khơi Ninh Thuận 1

Dự án Nhà máy điện gió ngoài khơi Ninh Thuận 1 có công suất lắp đặt dự kiến: 3.000 MW chia làm 3 giai đoạn năm 2028, 2030 và 2035, mỗi giai đoạn phát triển 1.000 MW. Tổng mức đầu tư trước thuế dự kiến là 223.462 tỷ đồng.

Dự án này đã được UBND Tỉnh Ninh Thuận trình Bộ Công Thương đề nghị cập nhật vào quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2045 (Quy hoạch điện VIII) tại văn bản số 2926/UBND-KTTH ngày 16 tháng 6 năm 2021.

Nhà máy điện gió ngoài khơi Ninh Thuận 2

Dự án Nhà máy điện gió ngoài khơi Ninh Thuận 2 có công suất lắp đặt dự kiến: 2.000 MW chia làm 2 giai đoạn năm 2033 và 2035, mỗi giai đoạn phát triển 1.000 MW. Tổng mức đầu tư trước thuế dự kiến là 157.556 tỷ đồng.

Dự án ĐGNK Ninh Thuận 2 đã được UBND Tỉnh Ninh Thuận trình Bộ Công Thương đề nghị cập nhật vào quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2045 (Quy hoạch điện VIII) tại văn bản số 2927/UBND-KTTH ngày 16 tháng 6 năm 2021.

Nhà máy điện gió ngoài khơi Tuy Phong

Dự án Nhà máy điện gió ngoài khơi Tuy Phong có công suất lắp đặt dự kiến: 4.600 MW chia làm 3 giai đoạn năm 2028, 2032 và 2034. Trong đó, giai đoạn 1 phát triển 1.000 MW, 2 giai đoạn sau mỗi giai đoạn 1.800MW. Tổng mức đầu tư trước thuế dự kiến là 367.780 tỷ đồng

Dự án ĐGNK Tuy Phong đã được UBND Tỉnh Bình Thuận trình Bộ Công Thương trình tổng thể trong danh mục các dự án ĐGNK tiềm năng của Tỉnh đề nghị cập nhật vào quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2045 (Quy hoạch điện VIII) tại văn bản số 589/UBND-KT ngày ngày 18 tháng 2 năm 2021.

Nhà máy điện gió ngoài khơi Hải Phòng

Dự án Nhà máy điện gió ngoài khơi Hải Phòng có công suất lắp đặt dự kiến: 3.900 MW chia làm 2 giai đoạn năm 2033 và 2035, mỗi giai đoạn phát triển 1.300 MW. Tổng mức đầu tư trước thuế dự kiến là 261.425 tỷ đồng

Dự án ĐGNK Hải Phòng đang trong giai đoạn lập Hồ sơ Dự án đầu tư (Pre FS) để trình UBND Thành phố Hải Phòng trình Bộ Công thương bổ sung vào quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2045 (Quy hoạch điện VIII). Hồ sơ Pre FS đã được tư vấn Viện Năng lượng lập và đang trong giai đoạn hoàn chỉnh các góp ý của Orsted. Dự kiến sẽ được trình tại cuộc họp giữa Sứ quán Đan Mạch, Orsted, T&T vào ngày 02/11/2021 tại UBND Hải Phòng.

Ngoài 4 dự án trên, T&T Group còn hướng tới việc tạo ra nền tảng cho lĩnh vực điện gió, đi sâu vào sản xuất, chuyển giao công nghệ sản xuất để phục vụ công nghiệp xanh, không chỉ phục vụ trong nước mà còn để xuất khẩu, phục vụ các khu vực khác.

“Hiện nay, càng ngày công nghệ càng phát triển; với quy mô, sản lượng dự án về năng lượng điện gió, và điện gió ngoài khơi phát triển thì giá thành điện gió sẽ giảm dần, có thể giảm tới một nửa, thậm chí rẻ hơn điện than” – ông Đỗ Quang Hiển, Chủ tịch HĐQT T&T Group nói.

Thanh tra Chính phủ nên vào cuộc với các dự án điện mặt trời trang trại

Trước tình trạng các dự án điện mặt trời áp mái phát triển ồ ạt, thiếu sự kiểm soát gây quá tải lưới điện, tháng 2.2021, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Công Thương thanh tra, kiểm tra, chấn chỉnh và xử lý nghiêm các sai phạm. Tuy nhiên, đến nay, Bộ Công Thương vẫn chưa thể báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Trả lời về vấn đề này, tại Họp báo thường kỳ của Bộ Công Thương chiều 12.1, lãnh đạo Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo khẳng định “sẽ báo cáo Chính phủ trong thời gian sớm nhất”.

Nhiều dự án điện mặt trời mái nhà có sai phạm, hệ luỵ rất lớn

Thực tế, từ năm 2020 đến nay, có nhiều địa phương công bố những sai phạm khi kiểm tra các dự án điện mặt trời mái nhà trên địa bàn. Đơn cử, tỉnh Đắk Lắk hiện có hơn 360 đơn vị đăng ký xây dựng trang trại lắp đặt hệ thống điện năng lượng mặt trời mái nhà, nhưng thực tế chỉ thấy sản xuất điện mặt trời. 

Còn tại Vĩnh Long, một số dự án điện mặt trời mái nhà theo hình thức trang trại đã “lộ” loạt sai phạm sau quá trình kiểm tra của Sở Công Thương Vĩnh Long. Khi kiểm tra hơn 40 dự án điện mặt trời mái nhà trên địa bàn, Sở này phát hiện một số sai phạm trong đầu tư, công tác nghiệm thu, đấu nối các dự án điện mặt trời mái nhà.

Sai phạm phổ biến tại các dự án điện mặt trời mái nhà trang trại tại Vĩnh Long, theo ông, là lắp trên mái công trình nông nghiệp, dưới hình thức trang trại nhưng chưa đảm bảo các tiêu chí về trang trại. Có dự án chênh lệch số liệu công suất pin lắp đặt giữa biên bản, hồ sơ nghiệm thu với hợp đồng mua bán điện đã ký với điện lực.

Điện mặt trời phát triển ồ ạt trong thời gian vừa qua. Ảnh: EVN 

Trao đổi với Lao Động, một chuyên gia năng lượng cho biết, sự bùng nổ của các điện mặt trời trong giai đoạn 2018 – 2020 có nguyên nhân là do giá mua điện cao theo Quyết định 11 năm 2017 và Quyết định 13 năm 2020 dành cho điện mặt trời.

Với mức giá mua điện chốt cứng, cao hơn giá bán lẻ điện bình quân mà EVN đang bán đến tay hơn 28 triệu hộ tiêu thụ trong cả nước, các nhà đầu tư điện mặt trời không cần phải đàm phán giá điện để nhanh chóng bắt tay vào phát triển dự án. 

Điều này đã khiến các dự án năng lượng tái tạo tăng trưởng đột biến về công suất, từ chỗ chỉ có 5 MW điện mặt trời trước khi có Quyết định 11, đã tăng lên đạt 17.000 MW vào ngày 1.1.2021.

Sự phát triển quá nhanh các dự án điện mặt trời đã gây ra những hạn chế trong kiểm soát quy mô và kế hoạch phát triển nguồn và hệ thống. Hệ luỵ là có những công trình phát điện rất lớn, nhưng “núp bóng” và lợi dụng danh nghĩa để làm điện mặt trời mái nhà.

“Việc phát triển mất kiểm soát này dẫn đến công suất tăng thêm quá lớn, dẫn đến cắt giảm công suất các nhà máy điện hiện có đang vận hành gấy thất thoát lớn cho các nhà máy điện của nhà nước, cũng như thiệt hại cho các nhà đầu tư tư nhân đã đầu tư một cách đúng luật và bài bản trước đó”, chuyên gia nhận định.

Theo chuyên gia, bên cạnh đó, việc mua một lượng công suất điện lớn như vậy có nguy cơ đẩy giá thành điện lên cao và sẽ tăng giá điện bán lẻ cho người dân và doanh nghiệp trong nay mai là điều chắc chắn.

Thanh tra Chính phủ cần vào cuộc

Bộ Công Thương là đơn vị xây dựng và đề xuất cơ chế giá cho điện mặt trời. Với những sai phạm của các dự án điện mặt trời trong thời gian vừa qua, theo chuyên gia này, Thanh tra Chính phủ nên vào cuộc để xem xét một cách khách quan; từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm trong phát triển năng lương sắp đến.

Bộ Công Thương cũng đang xây dựng dự thảo khung về cơ chế chính sách phát triển điện năng lượng tái tạo nói chung (bao gồm cả điện mặt trời mặt đất, điện mặt trời mái nhà, điện mặt trời nổi…) và nói sẽ hoàn thành trong quý I.2021.

Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại đã là quý I.2022, vẫn chưa có cơ chế giá mới, doanh nghiệp tiếp tục phải chờ đợi.

Ngoài ra, Bộ Công Thương cũng nên có quy định cụ thể về quản lý nhà nước về việc lắp đặt hệ thống điện mặt trời theo từng trường hợp bán cho điện lực, tự sử dụng để thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp.

Còn theo luật sư Anh Phiệt – Văn phòng Luật sư Phiệt và cộng sự – Đoàn LS TP.Đà Nẵng, trường hợp lập dự án trang trại, nhưng không trồng trọt, chăn nuôi mà chỉ sản xuất điện mặt trời là trái luật.

Cần xem xét các loại đất đó đã làm đủ các thủ tục về chuyển đổi mục đích sử dụng đất, đã nộp thuế đủ cho nhà nước hay không?… Muốn phát hiện những sai phạm đó, Thanh tra Sở Tài nguyên và Môi trường các địa phương phải vào cuộc.

Nguồn : Báo Lao Động online