Bộ Công Thương: Mua điện tái tạo phải theo quy định pháp luật và nhu cầu phụ tải

Tại Hội nghị trực tuyến khối Công Thương địa phương Quý I/2023 tổ chức ngày 18/4, nhiều địa phương có doanh nghiệp đầu tư các dự án năng lương tái tạo (điện gió, điện mặt trời) đã kiến nghị Bộ Công Thương tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong quá trình đàm phán giá điện chuyển tiếp giữa Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và các chủ đầu tư.

Lãng phí khi chưa đưa vào vận hành

Theo đó, đại diện các tỉnh có tiềm năng năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời) cho biết nhiều nhà máy điện gió đã hoàn thành, có khả năng phát điện nhưng không kịp tiến độ vận hành trước 31/10/2022 để được hưởng cơ chế khuyến khích phát triển năng lượng tái tạo (giá FIT) của nhà nước hiện vẫn đang chờ hoàn tất các thủ tục để đàm phán theo cơ chế giá điện chuyển tiếp do Bộ Công Thương mới ban hành. Do chưa được huy động nguồn điện năng lượng tái tạo lên lưới đã dẫn tới sự lãng phí nguồn lực của nhà đầu tư.

Cụ thể, theo ông Hà Sỹ Đồng, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Trị, đặc thù là địa phương có lợi thế về năng lượng tái tạo, hiện tỉnh có khoảng 150MW điện năng lượng tái tạo đã hoàn thành và đang gặp rất nhiều khó khăn do chưa được vận hành thương mại.

“Theo báo cáo của nhà đầu tư cũng như EVN thì việc đàm phán còn gặp nhiều vướng mắc cần tháo gỡ, đề nghị Bộ Công Thương sớm ban hành các cơ chế chính sách, có hướng dẫn để đưa các dự án năng lượng này vào khai thác, việc chưa vào vận hành gây lãng phí…,” ông Hà Sỹ Đồng nói.

Đây cũng là tình cảnh chung của các dự án điện gió trên địa bàn tỉnh Đắk Nông được ông Lê Văn Chiến, Phó Chủ tịch thường trực Ủy ban Nhân dân tỉnh Đắk Nông chia sẻ và kiến nghị.

“Về các dự án điện gió thì cũng như Quảng Trị và các tỉnh bạn, rất mong Bộ trưởng Bộ Công Thương sớm có sự chỉ đạo EVN để việc thương thảo hợp đồng bán điện cho EVN được thông suốt. Hiện nay, về giá điện hai bên vẫn chưa có sự thống nhất, chúng tôi thấy rất xót xa vì thấy lãng phí. Các trụ điện gió cứ xây dựng lên nhưng lại không được phát điện thì rất lãng phí…,” lãnh đạo tỉnh Đăk Nông nêu ý kiến.

Cần hoàn tất các thủ tục pháp lý

Theo ông Võ Quang Lâm, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), hiện nay việc huy động các nhà máy điện lên hệ thống, bao gồm cả nhà máy điện truyền thống và điện năng lượng tái tạo đều được tuân thủ theo đúng các quy định của pháp luật và thông tư hướng dẫn của các bộ, ngành và đảm bảo công khai, minh bạch.Việc này cũng được công bố hàng tuần trên cổng thông tin của Trung tâm điều độ hệ thống điện quốc gia (A0).

Về các dự án năng lượng tái tạo không đáp ứng được thời điểm để thực hiện giá ưu đãi phải đàm phán giá chuyển tiếp, ông Võ Quang Lâm cho biết đến nay trong 84 dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp, có 23 dự án đã chuyển hồ sơ cho Công ty mua bán điện thuộc Tập đoàn, trong đó có 4 dự án đã làm việc với Công ty mua bán điện và hai bên đang tiếp tục hoàn thiện hồ sơ để tiếp tục triển khai.

Ngoài ra, có 5 dự án hiện nay Công ty mua bán điện đang rà soát các hồ sơ và 14 dự án cũng đã gửi hồ sơ nhưng chưa đủ thì hiện nay Công ty mua bán điện đang đề nghị các chủ đầu tư này hoàn thiện và bổ sung thêm hồ sơ để thực hiện việc đàm phán theo các Thông tư 15 và Quyết định 01 của Bộ Công Thương.

EVN nhấn mạnh trong hồ sơ đàm phán, đề nghị Chủ đầu tư phải cung cấp tối thiểu các văn bản về Quy hoạch/Bổ sung quy hoạch, Quyết định Chủ trương đầu tư, Kết quả thẩm định báo cáo NCKT/TKCS của cơ quan quản lý nhà nước, Quyết định đầu tư dự án…

“EVN cũng báo cáo về việc huy động các nhà máy điện mà chưa có ký hợp đồng mua bán điện theo các quy định của pháp luật hiện nay thì chưa cho phép. Chúng tôi sẽ tập trung cùng với các nhà đầu tư để kết thúc các hợp đồng mua bán điện theo đúng chỉ đạo của Bộ Công Thương…,” ông Võ Quang Lâm nói.

Làm rõ thêm, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh, Bộ Công Thương đã thực hiện đầy đủ trách nhiệm của quản lý Nhà nước trong việc ban hành Thông tư hướng dẫn và Khung giá điện (chuyển tiếp), vấn đề còn lại bây giờ là việc đàm phán giữa EVN và các nhà đầu tư.

Tuy nhiên, ông nhấn mạnh, mới có 23 dự án/tổ hợp dự án trong số 84 dự án của các chủ đầu tư gửi hồ sơ để tham gia đàm phán, số dự án còn lại đến giờ vẫn “không chịu gửi” hồ sơ nên không có cơ sở để đàm phán.

Cơ cấu nguồn điện năm 2022

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho rằng, việc các chủ đầu tư muốn huy động trước khi đàm phán thì không đúng với quy định của pháp luật hiện hành. Mặt khác, trong số các dự án này thì cũng không ít dự án hiện còn thiếu những thủ tục, thực hiện không đúng quy định hiện hành của pháp luật. Cho nên các chủ đầu tư cũng rất là ngại ngần khi nộp hồ sơ để có thể đàm phán với EVN.

Do đó, ông Diên đề nghị chính quyền địa phương chỉ đạo ngành công thương, ngành điện tại địa phương phải rốt ráo làm việc với các chủ đầu tư. 

“Nếu chủ đầu tư muốn huy động, muốn đàm phán và muốn huy động thì phải hoàn tất các thủ tục theo quy định pháp luật, không thể huy động khi chưa hoàn thành các thủ tục theo quy định. Mặt khác, việc huy động điện phải tùy thuộc vào nhu cầu dùng điện, hay nói khác là phụ tải, nếu chúng ta huy động về mà không có phụ tải thì cũng không huy động để làm gì cả, đó là một thực tế…,” Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh.

Trong khi đó, Báo cáo của Bộ Công Thương cũng cho thấy, trong các ngành sản xuất có tốc độ tăng trưởng giảm quý đầu năm, lĩnh vực sản xuất và phân phối điện giảm 1%. Trong đó, điện cho sản xuất công nghiệp nói chung giảm 3,98% trong quý 1/2023 (có 33 tỉnh, thành phố cung cấp điện thấp hơn so với cùng kỳ); điện cho kinh doanh tăng trưởng 17,81% và điện cho sinh hoạt tăng trưởng 4,46%…/.

Bộ Công Thương: Dự án điện gió, điện mặt trời chuyển tiếp cần “hài hoà lợi ích, chia sẻ rủi ro”

Theo Bộ Công Thương, cơ chế giá điện mới cho các nhà máy điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp cần cần đảm đúng các yêu cầu của pháp luật hiện hành.

Chiều tối 3/4, tại Họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 3/2023, Bộ Công Thương đã trả lời báo chí liên quan đến ý kiến của một số nhà đầu tư dự án năng lượng tái tạo cho rằng khung giá điện mà Bộ Công Thương đưa ra là thấp khiến doanh nghiệp không có lãi, cũng như chưa thể gửi hồ sơ đàm phán với EVN.

Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải, từ trước đến nay giá FIT là cơ chế hỗ trợ được thiết kế để thúc đẩy đầu tư vào các dự án điện mặt trời, điện gió được quy định trong một khoảng thời gian nhất định. Sau khi cơ chế FIT hết hiệu lực cần có một cơ chế giá điện mới cho các nhà máy điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp. 

“Điều này cần đảm đúng các yêu cầu của pháp luật hiện hành”, ông Hải nhấn mạnh.

Theo ông Hải, để xây dựng được khung giá điện này, ngày 3/10/2022, Bộ Công Thương đã ban hành Thông tư 15 quy định phương pháp để xác định khung giá phát điện cho nhà máy điện mặt trời và điện gió chuyển tiếp. Căn cứ Thông tư 15, Tập đoàn Điện lực Việt Nam EVN đã báo cáo Bộ Công thương kết quả tính toán khung giá phát điện nhà máy điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp.

Trên cơ sở tính toán của EVN, Bộ Công Thương đã tham khảo và tiếp thu ý kiến của các cơ quan liên quan. Sau đó đã công bố ban hành Quyết định 21 quy định về khung giá phát điện cho nhà máy điện mặt trời và nhà máy điện gió chuyển tiếp để cho EVN và các chủ đầu tư thoả thuận để sớm đưa các nhà máy vào vận hành tránh gây lãng phí.

Ông Hải nhấn mạnh, khung giá đã được tính toán trên cơ sở dữ liệu thu thập từ báo cáo ý kiến khả thi, thiết kế kỹ thuật được thẩm định của 102 nhà máy điện mặt trời và 109 nhà máy điện gió. Việc lựa chọn thông số đầu vào để chuẩn hoá tính toán khung giá đã được thực hiện theo đúng tinh thần của Thông tư 15. 

Cũng theo Thứ trưởng Bộ Công Thương, theo số liệu của các nhà tư vấn trong nước và quốc tế, suất đầu tư điện gió, điện mặt trời trên thế giới có xu hướng giảm mạnh trong thời gian qua”

“Sau khi có khung giá điện, Bộ Công Thương đã yêu cầu phối hợp với các chủ đầu tư của nhà máy thoả thuận giá điện để sớm đưa vào vận hành. Việc đàm phán cần tính toán trên cơ sở hài hoà lợi ích giữa các bên, chia sẻ rủi ro theo đúng chỉ đạo của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ”, Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải khẳng định.

Ngoài ra, các dự án phải chấp hành đầy đủ quy định pháp luật về đất đai, xây dựng, quy hoạch, môi trường, PCCC… 

“Rất mong EVN và các chủ đầu tư thực hiện đúng theo tinh thần để sớm đưa nhà máy vào vận hành song phải tuân thủ theo đúng quy định và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ”, ông Hải cho biết.

Đại diện Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo cho rằng, thực tế phải ghi nhận, rất nhiều nhà đầu tư điện gió, điện mặt trời không có kinh nghiệm, đặc biệt là về hạ tầng điện. Trong số các dự án đang triển khai đã có vi phạm nên bản thân địa phương và các cơ quan quản lý không thể bỏ qua các sai phạm đó để nghiệm thu cho dự án.

Liên quan đến những kiến nghị của chủ đầu tư 84 dự án điện mặt trời và điện gió không kịp tiến độ, tại cuộc họp được EVN tổ chức cách đây ít hôm, ông Phạm Nguyên Hùng, Phó Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) cho rằng, các cơ chế ưu đãi trước đây đã được thực hiện trong thời hạn nhất định nên khi hết giá ưu đãi (giá FIT), sẽ phải thực hiện theo cơ chế chuyển tiếp.

Cùng đó, ngay khi lập đề án, chủ đầu tư ngoài tính theo mức giá FIT cũng phải có bài toán nếu không đạt mức giá FIT thì hiệu quả dự án sẽ ra sao, khi bắt tay làm dự án, nếu không kịp tiến độ đề ra của Chính phủ thì phương án của doanh nghiệp thế nào.

“Với những dự án đã đầu tư rồi, giờ phải chấp nhận giảm lợi nhuận xuống. Thay vì theo tính toán chỉ cần 8 đến 10 năm là hoàn vốn thì giờ phải chấp nhận kéo dài thời gian hoàn vốn lên 12, thậm chí 15 năm. Thực tế, qua làm việc, nhiều doanh nghiệp ngoài ngành nhảy vào đầu tư chưa hiểu rõ các quy trình cũng như những vướng mắc trong triển khai dự án. Giờ các dự án phải khẩn trương hoàn thiện hồ sơ, làm đầy đủ các thủ tục đúng theo quy định”, ông Hùng nói.

Phải tuân thủ quy định pháp luật

Trao đổi với PV liên quan đến việc chủ đầu tư các dự án năng lượng tái tạo có đơn kiến nghị gỡ khó gửi Thủ tướng và Bộ Công Thương và các bộ ngành mới đây, một lãnh đạo Bộ Công Thương cho rằng, việc phát triển nóng các nguồn năng lượng tái tạo trong thời gian qua đã kéo tình trạng vỡ quy hoạch cũng như nhiều vấn đề khác liên quan đến việc truyền tải cũng như huy động các nguồn điện. Qua kiểm tra việc phát triển năng lượng tái tạo ở các địa phương, Bộ Công Thương đã phát hiện nhiều dự án năng lượng tái tạo có hàng loạt sai phạm về thiết kế, thoả thuận đấu nối cũng như quy hoạch.

“Vướng mắc nhất hiện nay của các dự án chính là các dự án đã không hoàn thành đúng tiến độ để được hưởng giá điện ưu đãi (giá FIT) do Chính phủ quy định. Những vấn đề vướng mắc của các chủ đầu tư dự án điện gió không kịp vận hành thương mại (COD) trước ngày 31/10/2021 theo quy định của Chính phủ đã được Bộ Công Thương báo cáo xin ý kiến của Chính phủ. Vấn đề hiện tại của các doanh nghiệp, Bộ Công Thương đã có chỉ đạo EVN đàm phán với doanh nghiệp đầu tư dự án điện năng lượng sau khi doanh nghiệp đáp ứng toàn bộ các yêu cầu pháp lý”, lãnh đạo Bộ Công Thương cho hay.

Đại diện Bộ Công Thương cũng cho rằng, các doanh nghiệp được phép làm tất cả những gì pháp luật không cấm. Tuy nhiên, với Bộ Công Thương hay EVN cũng như các cơ quan quản lý Nhà nước, chỉ được phép làm những gì pháp luật quy định. Chính phủ cũng có chỉ đạo Bộ Công Thương phải thực hiện đúng quy định pháp luật. “Giờ công nghệ đã thay đổi, giá thành sản xuất điện năng lượng cũng thay đổi nên các doanh nghiệp cần ngồi cùng EVN tính toán lại mức giá cho phù hợp, không thể đòi hỏi được giá ưu đãi”, vị này nói. Ông cũng cho rằng, ngay như báo cáo của EVN cũng cho thấy, dù đã họp trực tiếp và yêu cầu chủ đầu tư 84 dự án không kịp tiến độ nộp hồ sơ để đàm phán giá nhưng đến hết 31/3/2023 chỉ có 6 doanh nghiệp nộp hồ sơ. Doanh nghiệp kêu nhưng khi yêu cầu nộp đầy đủ hồ sơ để đàm phán thì lại không nộp.