Bộ Công Thương đề xuất cơ chế đấu thầu mua điện các dự án điện gió, điện mặt trời chuyển tiếp

Mới đây, ngày 24 tháng 3 năm 2022, Bộ Công Thương đã có văn bản trình Thủ tướng chính phủ trong đó có đề xuất xây dựng cơ chế đấu thầu mua điện từ các dự án điện gió, điện mặt trời chuyển tiếp.

Tính điến thời điểm tháng 1 năm 2022, Tổng công suất các dự án điện gió đã bổ sung quy hoạch là 11.921MW và các dự án, phần dự án đã vận hành COD là 3.980,265 MW (84 nhà máy điện gió); Tổng công suất các dự án điện mặt trời được bổ sung quy hoạch là 15.400 MW và các dự án, phần dự án đã vận hành COD đến hết ngày 31 tháng 12 năm 2020 là 8.652,9 MW (148 nhà máy điện mặt trời)

Đối tượng tham gia đấu thầu

Các dự án, phần dự án điện mặt trời, điện gió đã và đang triển khai đầu tư nhưng không kịp mốc thời gian theo Quyết định số 39/2018/QĐ-TTg ngày 10 tháng 9 năm 2018 và Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg ngày 6 tháng 4 năm 2020 của Thủ tướng chính phủ

Phương pháp xây dựng khung giá phục vụ cho việc đấu thầu được xây dựng tương tự phương pháp được quy định tại Thông tư 57/2014/TT-BCT ngày 19 tháng 12 năm 2014 của Bộ trưởng Bộ Công Thương quy định phương pháp, trình tự và ban hành khung giá phát điện, có điều chỉnh cho phù hợp với đối tượng áp dụng là các nhà máy điện mặt trời và điện gió.

Khung giá được Bộ Công Thương ban hành áp dụng cho các dự án điện gió, điện mặt trời chuyển tiếp chào công suất (MW) sẽ được sử dụng làm khung giá thầu cho các dự án.

Nguyên tắc chính trong tổ chức đấu thầu

Đơn vị tổ chức đấu thầu là Tập đoàn điện lực Việt Nam (EVN), thời gian thực hiện dự kiến trong năm 2022 và áp dụng cho giai đoạn 2022-2025.

Các dự án chuyển tiếp được quyền lựa chọn tham gia thị trường điện cạnh tranh.

Một số điểm đáng chú ý trong đề xuất của Bộ Công Thương đó là : Thời hạn của hợp đồng mua bán điện kéo dài đến hết năm 2025. Sau đó các đơn vị tiếp tục đấu thầu theo quyết định do Thủ tướng hoặc Bộ Công Thương ban hành; Đơn vị thanh toán trong hợp đồng mua bán điện (PPA) là Việt Nam Đồng (đồng/kWh); và các nhà máy điện này được EVN huy động phù hợp với nhu cầu của hệ thống điện và tuân thủ quy định tại Thông tư quy định Quy trình điều độ hệ thống điện quốc gia và các quy định khác có liên quan do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành, đảm bảo an ninh hệ thống điện quốc gia.

Nhà đầu tư năng lượng tái tạo mong Chính phủ sớm ban hành cơ chế để thị trường phát triển bền vững

Theo các chuyên gia, để thúc đẩy đầu tư, tận dụng lợi thế, tiềm năng về năng lượng tái tạo thì cần đẩy nhanh cơ chế đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư, cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA). Vì hai cơ chế này sẽ là cơ sở quan trọng góp phần thúc đẩy phát triển thị trường điện cạnh tranh tại Việt Nam.

Chia sẻ quan điểm về tiềm năng cũng như kế hoạch cân đối số công suất (440.000 MW) như tổng hợp đề nghị của 55 địa phương có đề xuất mới đây, Bà Ngụy Thị Khanh- Đại diện Liên Minh Năng lượng Việt Nam cho biết, tiềm năng phát triển năng lượng tái tạo Việt Nam là rất lớn. Và đây là một lợi thế rất cho chúng ta, tuy nhiên để tận dụng được tài nguyên dồi dào này, thì cần có những cơ chế và cách quản lý mới hơn.

“Để ngành điện phát triển bền vững, tôi cho rằng; cần đẩy nhanh cơ chế đấu thầu để phát triển nguồn điện mới. Áp dụng cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) nhằm giúp khách hàng sử dụng điện chủ động hơn trong việc tìm kiếm nguồn cấp điện cho doanh nghiệp mình, cũng như đáp ứng được mong muốn sử dụng nguồn điện sạch. Trong đó, với mô hình thí điểm cơ chế DPPA, đây là một hình thức mua bán trực tiếp trong thị trường điện cạnh tranh bán lẻ….Tôi cho rằng đây là cơ chế rất tốt cần thực hiện thí điểm ”- bà Khanh nhấn mạnh.

Với cơ chế đấu thầu, Đại diện – Hiệp hội Điện gió và Điện mặt trời Bình Thuận cho biết: “Đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư phát triển các dự án điện gió và điện mặt trời là hình thức rất minh bạch, đảm bảo cơ hội công bằng cho tất cả các nhà đầu tư tham gia. Đây cũng là xu thế chung của thế giới. Về dài hạn, Việt Nam cần chuyển đổi sang cơ chế này để phát triển các dự án điện gió, trong đó có điện gió ngoài khơi, chấm dứt tình trạng xin – cho khi thực hiện cơ chế giá mua điện gió cố định (FIT). Bởi, nếu tình trạng xin – cho vẫn tiếp diễn như hiện nay có thể đẩy nhà đầu tư điện gió vào khó khăn, nguy cơ thị phần rơi vào tay các nhà đầu tư nước ngoài là rất lớn”.

Bên cạnh đó theo các chuyên gia, cũng cần sớm sửa đổi Luật điện lực,  theo hướng chi tiết hóa các các qui định phát triển thị trường điện cạnh tranh để tạo sự thuận lợi cho các nhà đầu tư lẫn người sử dụng điện, đồng thời có Nghị định hướng dẫn rõ ràng để doanh nghiệp dễ thực hiện.

Góp ý cho nội dung này, đại diện các doanh nghiệp năng lượng cũng cho rằng; Luật Điện lực cần nêu rõ các quy định giám sát phát triển thị trường điện đi đúng hướng, sửa đổi cách tính giá điện theo giá  thị trường và cách thức giải quyết giá điện theo mức thu nhập của hộ nghèo hiệu quả hơn. Bởi khi đã quy định cụ thể bằng điều khoản luật sẽ được xem xét toàn diện mọi khía cạnh dựa trên lợi ích của nhiều người, và đặc biệt phải đảm bảo được lợi ích cho cả 3 bên gồm (doanh nghiệp, nhà nước và khách hàng sử dụng điện).

Đưa ra quan điểm về Luật Điện lực sửa đổi bổ sung tới đây, Đại diện Liên Minh năng lượng Việt Nam góp ý, Bộ Công thương cần cụ thể hóa cách quản lý quy hoạch điện, về việc thừa hoặc thiếu. Đồng thời cần có cơ quan chịu trách nhiệm và có những báo cáo cụ thể và công bố công khai chi tiết về sản lượng tiêu thụ, phụ tải của từng địa phương, từng vùng, để biết địa phương nào thừa, địa phương nào thiếu? Nếu thiếu thì thiếu bao nhiêu? Từ đó mới có kế hoạch phát triển nguồn điện mới bổ sung tiếp theo, tránh trường hợp phát triển nguồn điện thừa rồi dẫn đến cắt giảm gây lãng phí và thiệt hại cho nhà đầu .

Lấy ví dụ cho kiến nghị này, bà Khanh cho biết; quản lý vận hành điện lực ở thời điểm hiện tại do nhà Nước quản lý, chúng tôi chỉ thấy một quy định chung chung, thiếu sự minh bạch. Chẳng hạn như báo cáo là thiếu điện phải nhập khẩu. Nhưng chúng tôi cũng không rõ thiếu bao nhiêu? Và giá mua điện từ các nguồn khác có mức giá thế nào…điều này cũng không thấy Bộ Công thương đề cập?

Đưa ra những đề xuất về cơ chế mới, giảm thiểu tình trạng cắt giảm công suất các dự án điện gió, một nhà đầu tư điện gió cũng kiến nghị, cần xã hội hóa để nâng cấp và đầu tư thêm về hệ thống truyền tải. Vì theo nhà đầu tư, muốn thu hút đầu tư thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo, phải có biện pháp giải tỏa hết công suất của các dự án đang vận hành thương mại. Làm được điều này phải có lưới điện liên kết vùng đủ mạnh. Ví von cho vấn đề này, nhà đầu tư chia sẻ, lưới truyền tải giống như hệ thống đường cao tốc để lưu thông hàng. Mà hàng hóa cần đảm bảo tiêu thụ kịp thời cho nhu cầu trong nước và cũng kịp thời xuất khẩu lúc thừa, đây là yếu tố đặc thù vốn luôn xảy ra với năng lượng tái tạo.