Chuẩn bị đấu thấu lựa chọn nhà đầu tư điện mặt trời

Bộ Công Thương sẽ tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư phát triển điện mặt trời và sẽ không có cơ chế giá cố định cho điện mặt trời.

Với nhiều ưu điểm vượt trội, phương án đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư dự án điện mặt trời được cho sẽ khuyến khích mạnh mẽ các doanh nghiệp có tiềm năng, góp phần bảo đảm khả năng thành công cao của các dự án.

Bỏ giá FIT áp dụng đấu thầu điện mặt trời

Trả lời phỏng vấn ngày 1/4 đại diện Bộ Công Thương cho biết, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ Công Thương đã chỉ đạo Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo tích cực phối hợp với các cơ quan, đơn vị và các tổ chức quốc tế như WB, ADB nghiên cứu cơ chế đấu thầu phát triển năng lượng tái tạo dự kiến áp dụng sau năm 2021.

Theo đó, các nhà đầu tư phát triển các dự án năng lượng tái tạo sẽ được lựa chọn theo hình thức đấu thầu. Nhà đầu tư phát triển được lựa chọn sẽ là nhà đầu tư đưa ra giá bán điện từ dự án năng lượng tái tạo thấp nhất.

Mục đích để phát triển đúng hướng, khuyến khích người dân, doanh nghiệp lắp đặt để tự dùng, thay vì tình trạng “nhà nhà người người” lắp điện áp mái để hưởng giá cao khi đẩy hết công suất lên lưới.

Mức giá của từng dự án sẽ phụ thuộc vào quy mô công suất hệ thống lắp đặt, quy mô càng to giá sẽ càng thấp nhằm khuyến khích hộ gia đình lắp đặt hơn các trang trại, khu nhà công nghiệp, thay vì tất cả các loại hình điện áp mái đều có một mức giá như trước đây.

Theo Bộ Công Thương, dự thảo cũng quy định tỷ lệ tự dùng nhất định, bởi điện mặt trời trên mái nhà khuyến khích tự dùng tại chỗ để giảm áp lực đầu tư lưới điện, truyền tải và phân phối, thay vì đưa hết điện lên lưới.

Dự kiến dự thảo được trình Chính phủ và sớm ban hành nhằm thay thế một phần quyết định 13 về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời vốn đã hết hiệu lực từ ngày 31/12/2020.

Theo kết quả nghiên cứu ban đầu về mô hình đấu thầu, các chuyên gia đều cho rằng khung pháp lý hiện hành cần được hoàn thiện để triển khai đấu thầu điện mặt trời nhằm đảm bảo xây dựng mô hình công bằng, minh bạch và khả thi với mục tiêu thúc đẩy phát triển các nguồn điện mặt trời và tối ưu hóa chi phí.

“Bộ Công Thương sẽ tiếp tục chỉ đạo để xây dựng cơ chế và đề xuất các giải pháp về khung chính sách, thể chế, nguồn lực báo cáo Thủ tướng xem xét, ban hành áp dụng trên toàn quốc”, đại diện Bộ Công Thương cho hay.

Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) trước đó đã có văn bản gửi Bộ Công Thương đề xuất cơ chế đấu thầu cho các dự án điện mặt trời, trong đó đề xuất 3 phương án. Cụ thể, phương án 1 là đấu thầu cho từng dự án để bổ sung vào quy hoạch trên cơ sở đề xuất của UBND các tỉnh và Viện Năng lượng thẩm định. Các dự án được lựa chọn là những dự án lớn, có điều kiện thuận lợi về bức xạ, điều kiện đấu nối tốt và được cơ quan nhà nước có thẩm quyền chỉ định để thực hiện đấu thầu theo hình thức này.

Trong khi phương án 2 là đấu thầu đại trà cho những dự án điện do các tỉnh đề xuất, đã phù hợp với quy hoạch đất đai của các tỉnh. Phương án này thực hiện trên nguyên tắc kiểm tra điều kiện đấu nối cho mỗi vòng đấu thầu theo nguyên tắc EVN chỉ xây dựng các công trình lưới theo quy hoạch và chủ đầu tư chịu trách nhiệm các công trình đấu nối đến lưới điện do EVN sở hữu.

Cuối cùng, phương án 3 là đấu thầu theo khu vực, áp dụng cho tất cả các chủ đầu tư có nhu cầu, đấu thầu tại các khu vực hoặc trạm biến áp được cơ quan nhà nước có thẩm quyền chỉ định.

 

Đấu thầu dự án là tối ưu

Ông Trần Viết Ngãi, Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam cho rằng đấu điện mặt trời là phương án tối ưu nhằm ngăn tình trạng loại hình năng lượng này phát triển ồ ạt dẫn tới tắc nghẽn lưới truyền tải như hiện nay.

“Đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư là một nguyên tắc cơ bản, để lựa chọn nhà thầu tốt nhất, chất lượng sản phẩm cao nhất với giá thành đầu tư rẻ nhất. Chỉ có những nhà đầu tư đủ điều kiện mới được đầu tư phát triển dự án”, ông Ngãi nói.

Tuy vậy, ông Ngãi cho rằng hiện nay điện mặt trời phát triển quá cao, quy hoạch điện VIII sẽ tính phương án giảm bớt. Vì điện mặt trời chỉ phát mạnh vào ban ngày, nhất là vào giờ trưa khi nắng mạnh, nên có thời điểm xảy ra hiện tượng thừa công suất. Theo ông, tương lai phải tập trung điện gió ngoài khơi, do các ưu thế về điều kiện tự nhiên, khí hậu…

Cùng quan điểm, PGS.TS Ngô Trí Long cho rằng đầu tư và phát triển các dự án điện năng lượng tái tạo đang là vấn đề được nhiều nhà đầu tư quan tâm. Để lựa chọn được nhà đầu tư tốt nhất, cơ quan quản lý cần sớm xây dựng cơ chế đấu thầu.

“Đấu thầu nhà đầu tư điện mặt trời sẽ chọn được doanh nghiệp đủ năng lực, uy tín, bảo đảm khả năng thành công cao, tránh được các rủi ro khi thực hiện dự án. Đồng thời giúp quản lý quy hoạch, hệ thống điện đồng bộ, hài hoà lợi ích giữa các bên”, ông Long nhấn mạnh.

Cơ chế nào cho điện mặt trời Việt Nam trong năm 2021?

Nhiều chuyên gia cho rằng, đây là thời điểm chúng ta chuyển sang cơ chế đầu thầu đối với các dự án điện mặt trời quy mô lớn.

Sau ngày 31.12.2020, Quyết định 13 của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời tại Việt Nam hết hiệu lực. Trong khi, cơ chế giá mới cho điện mặt trời vẫn chưa có khiến nhiều nhà đầu tư đang rất ngóng chờ.

Nêu quan điểm về cơ chế giá mới cho loại năng lượng tái tạo này, ông Nguyễn Anh Tuấn, Ủy viên Hội đồng khoa học, Ủy viên BCH Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, với các dự án điện mặt trời quy mô lớn cần phải chuyển sang cơ chế đấu thầu, đảm bảo tính hội nhập, cạnh tranh và tính thị trường. Việc áp dụng cơ chế đầu thầu cũng giúp cho chủ đầu tư giảm chi phí sản xuất kinh doanh, người dân được mua điện giá rẻ. Điều này đòi hỏi nhà đầu tư cần tính toán để có nguồn phát “hấp dẫn nhất”.

Đối với cơ chế điện mặt trời mái nhà, ông Tuấn cho rằng, nên sang cơ chế FIT 3, theo hướng thấp đi từ 6,7 đến 6,9 UScents/kWh. Lý giải về điều này, ông Tuấn cho biết, điện mặt trời ở Việt Nam và thế giới phát triển nhanh, kéo theo công nghệ, hiệu suất cao, giá thành rẻ nhanh, nên nhà đầu tư sẽ giảm đuọc nhiều chi phí sản xuất. Ông Tuấn tính toán từ năm ngoái đến năm nay, giá thành thiết bị cho dự án điện mặt trời có thể giảm 30-40%.

“Trước kia chúng ta chỉ có những tấm pin mặt trời 320-380W, giờ chúng ta đã có những tấm pin 450W, sang năm nay có thể lên tới 650W. Như vậy, thiết bị ngày càng hiện đại, giá thành giảm đi thì chi phí sản xuất cũng phải tính toán tiết giảm”, ông Tuấn phân tích.

Điều này đồng nghĩa với việc, giá FIT trong lần điều chỉnh này sẽ được điều chỉnh theo hướng giảm để tiếp cận gần hơn với cơ chế thị trường.

Đồng tình với quan điểm này, chuyên gia về giá – Ngô Trí Long, cũng cho rằng, không nên kéo dài cơ chế FIT mà nên chuyển sang cơ chế đầu thầu ngay, bởi cơ chế giá FIT thời gian qua đã bộc lộ nhiều bất cấp.

Theo ông Long, tiềm năng về năng lượng mặt trời ở Việt Nam lớn, và phát triển năng lượng tái tạo là tất yếu. Ở giai đoạn đầu, nhắm khuyến khích các nhà đầu tư vào năng lượng tái tạo, chúng ta có cơ chế giá FIT. Tuy nhiên, ông Long cho rằng, cơ chế giá FIT của chúng ta chưa thống nhất.

“Bản thân tôi là người chuyên nghiên cứu về giá cũng cảm thấy khó hiểu khi việc tính toán chi phí cực kỳ phức tạp”, chuyên gia Ngô Trí Long nói.

Trong khi tiềm năng về điện mặt trời ở nước ta lớn thì giá lại rất cao. Mức giá mua bán điện mặt trời khó có thể phản ánh sát và kịp thời sự thay đổi giá công nghệ của thị trường. Điều này khiến cho các nhà đầu tư ồ ạt phát triển điện mặt trời vì khoản “lợi nhuận kếch xù”. Trong lĩnh vực điện, sản xuất phải gắn với tiêu dùng, nếu không tiêu dùng hết thì phải có truyền tải, nhưng để đầu tư vào hệ thống truyền tải thì chi phí lại quá lớn. Điều đó dẫn đến việc chúng ta phải cắt hàng triệu kWh điện mặt trời trong thời gian qua.

Cũng theo chuyên gia này, muốn chuyển sang cơ chế đấu thầu, các cơ quan quản lý cần nhanh chóng có quy định, các văn bản rõ ràng, tránh nhóm lợi ích đằng sau, gây thất thoát cho nhà nước. Đồng thời, nhà đầu tư điện mặt trời cũng đang rất kỳ vọng vào chính sách dài hạn, để doanh nghiệp ổn định trong sản xuất kinh doanh.